Jest to złożony proces organizatorski mający na celu określenie wymagań treści danej pracy i ustalenie jej relatywnej wartości dla organizacji. Są to działania pozyskiwania informacji organizacyjnych, umożliwiające ustalenie wkładu stanowiska w realizację celów firmy oraz określenie związanych z tym wymagań kwalifikacyjnych. Istota wartościowania pracy sprowadza się do dwóch podstawowych etapów: analizy pracy - rozpoznania warunków kształtujących treść pracy i wyceniania w jak najbardziej obiektywny i algorytmizowany sposób tych treści, a w konsekwencji oszacowanie znaczenia wartości danej pracy dla firmy.

Głównym źródłem kreowania rozwiązań metodologicznych jest powstały w 1950 roku na forum Międzynarodowej Organizacji Pracy tzw. schemat genewski, który zawiera główne kryteria syntetyczne będącymi podstawą do wymagań wartościowania pracy:

• Wymagania psychiczne
• Wymagania umysłowe,
• Wymagania fizyczne,
• Odpowiedzialność,
• Warunki środowiska pracy.

Ten schemat ma walor uniwersalności i należy dziś go traktować jako pierwotne źródło powstania wielu metod; swoisty wzorzec, wskazówkę do tworzenia bogatych i różnorodnych dziś metod kwalifikowania pracy. Wartościowanie pracy powinno być punktem wyjścia do kształtowania nie tylko stawek płacy zasadniczej, ale i całego systemu zarządzania kadrami w firmie.

Wartościowanie to proces mający na celu opisanie i zarejestrowanie tych cech, które będą rozstrzygać o wymaganiach stawianych wykonawcom, a analiza tych cech jest dokonywana w abstrahowaniu od wykonawcy i zmierza do obiektywizacji porównań. Dlatego podmiotem wartościowania pracy jest stanowisko pracy w kontekście zatrudniania przeciętnego wykonawcy danego stanowiska, a nie konkretny pracownik. Wartościowanie pracy jest obarczone dozą subiektywizmu, lecz wycena pracy daje poczucie sprawiedliwości i bezpieczeństwa pracownikom, gdyż dotyczy obiektywnej trudności pracy.

Wartościowanie pracy jest związane z oceną relatywnych wymagań różnych prac w obrębie danej organizacji, dlatego nie ma jednej wzorcowej metody wartościowania pracy. W celu sprawnego realizowania procesu wartościowania pracy powołuje się interdyscyplinarną komisję wyceniającą (zespół ds. w.p.) do zbierania danych, przeprowadzania ewaluacji i ogólnego sterowania przebiegiem wyceny stanowisk w danym przedsiębiorstwie.

Podczas prac komisji ds. wartościowania pracy analizuje się i tworzy opisy stanowisk pracy, przeprowadza się wywiady i ankiety z pracownikami, prowadzi się dyskusje wewnątrz zespołu. Te działania powinny generować szeroki strumień informacji personalnej niezbędnej w prawidłowym wycenieniu wartości stanowiska.